Wykaz Publikacji

Monografie
1. Kowalczyk M., Życie i myśl religijna św. Mechtyldy von Hackeborn, Flos Carmeli, Poznań
2011, ss. 305 (opublikowana rozprawa doktorska).
2. Kowalczyk M., Niezbędnik Ojca. Dla rodziców, pedagogoów, terapeutów i studentów nauk
o rodzinie, Radwan, Tolkmicko 2011, ss. 90.
3. Kowalczyk M., Codziennik współczesnego seniora. Dla osób starszych, ich dzieci,
studentów nauk o rodzinie i pracowników socjalnych, Radwan, Tolkmicko 2011, ss. 95.
4. Kowalczyk M., Święta Brygida Szwedzka i jej przesłania religijne w świetle objawień
zawartych w Revelationes, Verbinum, Górna Grupa-Warszawa 2015, ss. 321 (opublikowana
rozprawa habilitacyjna).
5. Kowalczyk M., Święta Julianna od Bożego Ciała, eSPe, Kraków 2017, ss. 97.

2

6. Kowalczyk M., bł. Dorota z Mątów, Flos Carmeli, Poznań 2018, ss. 299.
7. Kowalczyk M., Niech te święta nie będą magiczne. Teologia, historia i obyczaje świąt w
Polsce, Wydawnictwo M, Kraków 2021, ss. 392.
8. Kowalczyk M., Cztery mistyczki pod jednym dachem. Święte mniszki z Helfty,
Wydawnictwo M, Kraków 2022, ss. 152.
9. Kowalczyk M., Sanktuaria Diecezji Elbląskiej, Elbląg 2022, ss. 124.
10. Kowalczyk M., Święta parafianka kościoła Mariackiego – Błogosławiona Dorota z
Mątów, Pelplin, Wydawnictwo Bernardinum 2023, ss. 56.
11. Kowalczyk M., Non omnis moriar Warmio. Jubileusz 50-lecia święceń kapłańskich
ks. kan. Georga Jerzego Romańskiego, Olsztyn-Paderborn 2024, ss. 122.
12. Kowalczyk M., Non omnis moriar Warmio. Pfarrer Kanonikus Georg Romanski.
Goldenes Priesterjubiläum, tł. André Schmeier, Paderborn 2024, ss. 125.

Opracowanie i redakcja
1. Kowalczyk M. (red.), Modlitewnik. Matki Kościoła, Flos Carmeli, Poznań 2012, ss.
156.
2. Kowalczyk M. (red.), Błogosławiona Dorota z Mątowów. Życie i duchowość, eSPe,
Kraków 2015, ss. 127.
3. Kowalczyk M., Przewodnik dla seniorów, Fundacja Polskich Kawalerów Maltańskich
w Warszawie, Warszawa 2015, ss. 30.
4. Kowalczyk M., Koszutski M. (red.), Zakon Maltański wczoraj i dziś na progu X
stulecia istnienia, red. M. Kowalczyk, M. Koszutski, Poznań 2017, ss. 174.
5. Kowalczyk M., Koszutski M. (red.), Działalność zakonów rycerskich w cylicyjskim
Królestwie Armenii i Królestwie Cypru, Olsztyn 2020, ss. 127.
6. Kowalczyk M., wstęp i redakcja, w: S. Bafia, Hildegarda z Bingen (1098-1179). Nie o
medycynie i muzyce, Górna Grupa 2020, ss. 328.
7. Kowalczyk M., Pamięć ulotną zachować od zapomnienia. Księdzu Kanonikowi
Georgowi Romańskiemu z okazji 80. urodzin, w 40. Rocznicę ogłoszenia stanu
wojennego w Polsce i mobilizacji Stowarzyszenia Kolpingsfamilie w Steinheim do
pomocy Warmiakom w potrzebie, Olsztyn 2021, ss. 104.
8. Kowalczyk M., wstęp i redakcja: Św. Mechtylda von Hackeborn, EBOOK Księga
duchowej łaski, Kraków 2023.

Publikacje w pracach zbiorowych
1. Kowalczyk M., Idee cysterskie na terenie Cesarstwa rzymsko-niemieckiego w XII-XIII
wieku, w: red. E. Wiszowaty, Pro animarum salute, Olsztyn 2007, s. 300-318.
2. Kowalczyk M., Zesłanie Ducha Świętego w polskich tradycjach ludowych i w nauczaniu
Kościoła, w: red. S. Ropiak, M. Tunkiewicz, Sacerdos alter Christus. Kapłan w życiu i
posłudze Kościoła na progu trzeciego tysiąclecia. Księga Jubileuszowa z okazji

3
siedemdziesiątych urodzin ks. prof. zw. dr. hab. Władysława Nowaka, Olsztyn 2010, s. 497-
524.
3. Kowalczyk M., „Mitochondrialna Ewa”. Pomiędzy wiarą i nauką, w: red. E. Wiszowaty,
Parzych-Blakiewicz K., Teoria ewolucji a wiara chrześcijan, Olsztyn 2010, s. 202-212.
4. Kowalczyk M., Godność pracy osób niepełnosprawnych, w: red. J. Cymbała, Godność
pracy ludzkiej, Olsztyn 2010, s. 75-88.
5. Kowalczyk M., Priorytety w działalności charytatywnej na rzecz osób niepełnosprawnych
ruchowo w stopniu znacznym, w: red. J. Stala, Przestrzenie pracy socjalnej, Kraków 2010, s.
285-302.
6. Kowalczyk M., św. Gertruda Wielka – benedyktyńska oblubienica Chrystusa, w: red. M.
Jodkowski, Ut in omnibus glorificetur Deus. Księga Pamiątkowa ofiarowana Siostrze
Profesor Ambrozji Jadwidze Kalinowskiej OSB, Olsztyn 2013, s. 207-228.
7. Kowalczyk M., Kształcenie osób niepełnosprawnych na poziomie uniwersyteckim w
Polsce. Podstawowe problemy i propozycje rozwiązań, w: red. A. Bielinowicz, W służbie
Bogu i człowiekowi. Księga pamiątkowa na siedemdziesiąte piąte urodziny ks. kan. prał. dr.
Wiesława Mikołaja Więcka, Olsztyn 2013, s. 291-301.
8. Kowalczyk M., Modlitwy św. Gertrudy Wielkiej świadectwem umiłowania Boga, w: red.
E. Wiszowaty, In persona Christi w służbie pasterskiej obecności Chrystusa. Księga
jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesorowi Antoniemu Misiaszkowi w 75. Rocznicę
Urodzin, Olsztyn 2013, s. 137-157.
9. Kowalczyk M., Aspekty teologiczne objawień bł. Doroty z Mątów według „Liber de festis”
Mistrza Jana z Kwidzyna, w: Veritas Christi Liberat. Księga pamiątkowa ku czci Księdza
Biskupa Jacka Jezierskiego w 65. Rocznicę urodzin, 40. Rocznicę kapłaństwa i 20. Rocznicę
biskupstwa, red. K. Parzych-Blakiewicz, P. Rabczyński, J. M. Wojtkowski, Olsztyn 2014, s.
377-388.
10. Kowalczyk M., Modlitwa podstawą życia duchowego błogosławionej Doroty z Mątów, w:
Kwidzyńska rekluza. Uniwersalne i regionalne przejawy kultu błogosławionej Doroty z
Mątów Wielkich, red. J. Hochleitner, Kwidzyn 2014, s. 77- 92.
11. Kowalczyk M., Aniołowie według Scivias św. Hildegardy z Bingen, w: red. M.
Pawliszyn, Pytając o prawdę rzeczywistości. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy
urodzin Prof. dr. hab. Stanisława Bafii CSsR, Tuchów 2015, s. 285-297.
12. Kowalczyk M., Maria z Magdali w wizjach średniowiecznych mistyczek –
św. Mechtyldy von Hackeborn, św. Brygidy Szwedzkiej i bł. Doroty z Mątów, w: red. J.
Jezierski, K. Parzych-Blakiewicz, P. Rabczyński, Św. Maria Magdalena w wierze,
pobożności, teologii i sztuce, Olsztyn 2015, s. 281-290.
13. Kowalczyk M., Zatrudnienie i godna płaca osób niepełnosprawnych wyzwaniem dla
współczesnych władz Polski w świetle nauczania Jana Pawła II, w: red. M. Plopa, Człowiek
we współczesnym świecie. Zagrożenia i wyzwania: perspektywa interdyscyplinarna, t. 6,
Elbląg 2016, s. 73-93.

4
14. Kowalczyk M., Duszpasterstwo bliskie człowiekowi z niepełnosprawnością, w: red. E.
Osewska, Rodzina i edukacja w zmaganiu o przyszłość Europy, Tarnów 2016, s. 239-245.
15. Kowalczyk M., 1050 lat wierności europejskiej tradycji modlitewnej na ziemiach
polskich, w: „Zanurzeni w Chrystusa” (Rz 6,3). Ochrzczeni kształtują nową rzeczywistość,
red. A. Nalewaj, A. Jucewicz, Olsztyn 2017, s. 23-40.
16. Kowalczyk M., Doświadczenia duchowe bł. Doroty z Mątów na tle przeżyć wybranych
mistyczek średniowiecznych, w: red. W. Zawadzki, Beata Dorothea Montoviensis, Prusiae
Patrona. 40 rocznica zatwierdzenia kultu bł. Doroty z Mątów Wielkich, Kwidzyn 2017, s. 80-
101.
17. Kowalczyk M., Rejza Konrada von Jungingen według wizji bł. Doroty z Mątów, w: red.
K. Parzych-Blakiewicz, J. Pawlik, P. Rabczyński, M. Żmudziński, W służbie Bogu bogatemu
w miłosierdzie w archidiecezji i metropolii warmińskiej. Księga jubileuszowa księdza
arcybiskupa dra Wojciecha Ziemby metropolity warmińskiego i wielkiego kanclerza wydziału
teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie z okazji 50-lecia święceń
prezbiteratu i 35-lecia sakry biskupiej, Olsztyn 2017, s. 193-202.
18. Kowalczyk M., List biskupa Jana Lipskiego a możliwość odnalezienia relikwii bł. Doroty
z Mątów, w: red. W. Zawadzki, Beata Dorothea Montoviensis, Prusiae Patrona. 40 rocznica
zatwierdzenia kultu bł. Doroty z Mątów Wielkich, Kwidzyn 2017, s. 124-128.
19. Kowalczyk M., Znaczenie podstawowych symboli Kawalerów Maltańskich w
perspektywie historyczno-teologicznej, w: Zakon Maltański wczoraj i dziś na progu X
stulecia istnienia, red. M. Kowalczyk, M. Koszutski, Poznań 2017, s. 79-95.
20. Kowalczyk M., Święta Katarzyna Aleksandryjska w wizjach średniowiecznych mistyczek
– św. Mechtyldy z Magdeburga, św. Gertrudy Wielkiej i bł. Doroty z Mątów, w: red. J.
Jezierski, K. Parzych-Blakiewicz, P. Rabczyński, Święta Katarzyna Aleksandryjska w wierze,
pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna, Olsztyn
2016, s. 167-178.
21. Kowalczyk M., Jan Chrzciciel – patron Zakonu Maltańskiego, w: Zakon Maltański
wczoraj i dziś na progu X stulecia istnienia, red. M. Kowalczyk, M. Koszutski, Poznań 2017,
s. 65-78.
22. Kowalczyk M., Modlitwy do św. Jacka, w: Święty Jacek Odrowąż w wierze, pobożności,
teologii i sztuce – dawniej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna, red. K. Parzych-
Blakiewicz, Olsztyn 2017, s. 145-167.
23. Kowalczyk M., Idee zawarte w traktacie o ośmiu błogosławieństwach Jana z Kwidzyna a
drogi duchowe patronki diecezji elbląskiej – Doroty z Mątów, w: Srebrny jubileusz diecezji
elbląskiej. Tradycja. Struktury. Ludzie, red. W. Zawadzki, Elbląg 2018, s. 21-38.
24. Kowalczyk M., Starodawny ryt z bł. Dorotą z Mątów, w: Studia z dziejów diecezji
pomezańskiej. W 775. rocznicę jej utworzenia, red. J. Liguz, Pelplin 2020, s. 149-152.

5
25. Kowalczyk M., Maryjne i niemaryjne oblicza 3 maja w tradycji polskiej, w: Veni Domine.
Księga pamiątkowa w 50. rocznicę święceń biskupich księdza biskupa prof. dr. hab. Juliana
Wojtkowskiego, red. A. Kopiczko, Pelplin 2019, s. 807-814.
26. Kowalczyk M., „Tajemnica Composteli” Alberto S. Santosa zachętą do reinterpretacji
historii i rehabilitacji Pryscyliana Gaiusa Danigicusa, w: Święty Jakub Apostoł (Większy) w
wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna,
red. K. Parzych-Blakiewicz, E.M. Mączka, Olsztyn 2019, s. 235-245.
27. Kowalczyk M., Juda Tadeusz – duchowy ojciec Kościoła Ormian, w: Działalność
zakonów rycerskich w cylicyjskim Królestwie Armenii i Królestwie Cypru, red. M.
Kowalczyk, M. Koszutski, Olsztyn 2020, s. 14-27.
28. Kowalczyk M., 15 sierpnia w perspektywie historyczno-teologicznej i w polskich
zwyczajach ludowych, w: 100. Rocznica Bitwy Warszawskiej. Czy to był cud?, red. M.M.
Mróz, A. Nalewaj, Olsztyn 2020, s. 23-34.
29. Kowalczyk M., Św. Marcin w doświadczeniach mistycznych średniowiecznych świętych
– Mechtyldy z Magdeburga, Gertrudy Wielkiej i bł. Doroty z Mątów, w: Święty Marcin w
wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna,
red. E. M. Mączka, S. Mikołajczak, M. Piechocka-Kłos, ks. P. Towarek, Olsztyn 2022, s. 151-
162.
30. Kowalczyk M., Pisma źródłowe o pustelni. O możliwym usytuowaniu rekluzorium bł.
Doroty z Mątów w Katedrze w Kwidzynie, w: Błogosławiona Dorota z Mątów.
Średniowieczna pustelnica. Materiały z VI. Sympozjum Dorotańskiego w Kwidzynie [25 VI
2022], red. J. Liguz, Kwidzyn 2024, s. 69-98.

Artykuły w czasopismach
Artykuły dostępne online: https://independent.academia.edu/MartaKow
1. Kowalczyk M., Wpływ przeżyć mistycznych na rozwój kultu Serca Jezusowego, w:
Warmińskie wiadomości archidiecezjalne, listopad-grudzień 2005, nr 80, s. 61- 67.
2. Kowalczyk M., Teologiczne rozumienie „służby” w odniesieniu do osób zatrudnionych w
sektorze publicznym, Ateneum Kapłańskie, zeszyt 1 (599-600), t. 153, Włocławek 2009, s.
114-119.
3.Kowalczyk M., Cztery mistyczki, dwa imiona i jeden klasztor, w: Studia Warmińskie,
XLVI (2009), s. 295-305.
4. Kowalczyk M., Uroczystość Wszystkich Świętych w teologii Kościoła i w polskich
tradycjach ludowych, Tarnowskie Studia Teologiczne, t. XXVIII/1, Tarnów 2009, s. 93-118.
5. Kowalczyk M., Beginaż jako forma życia dla świeckich nie tylko w średniowieczu,
Ateneum Kapłańskie, zeszyt 1 (602), t. 153, Włocławek 2009, s. 136-142.
6. Kowalczyk M., Richelieu – ksiądz, reformator, człowiek, Ateneum Kapłańskie, zeszyt 3
(607), t. 154, Włocławek 2010, s. 519-525.

6
7. Kowalczyk M., Dzień Zaduszny w tradycji katolickiej i polskich obyczajach, Homo Dei.
Przegląd teologiczno-duszpasterski, rok LXXIX (2010), nr 4 (297), Kraków 2010, s. 68-80.
8. Kowalczyk M., Desakralizacja kościołów. Rytuał sacrum czy profanum?, Nurt SVD 2
(2011), rocznik 45, t. 130, Warszawa (Verbinum) 2011, s. 207-227.
9. Kowalczyk M., Dlaczego Matki Kościoła?, Ateneum Kapłańskie, zeszyt 2 (615), t. 157,
Włocławek 2011, s. 335-343.
10. Kowalczyk M., Sakramenty chrześcijańskiego wtajemniczenia i uzdrowienia w
doświadczeniach mistycznych św. Gertrudy Wielkiej, Poznańskie Studia Teologiczne, t. 26,
Poznań 2012, s. 207-227.
11. Kowalczyk M., Człowiek sumienia a działalność polityczna w myśli Jana Pawła II, Forum
politologiczne nr 14 (2012), Politologia w chrześcijańskiej myśli społeczno-politycznej,
Olsztyn 2012, s. 275-294.
12. Kowalczyk M., Miłość do człowieka a kontemplacja, Ateneum Kapłańskie, zeszyt 2
(624), t. 160, Włocławek 2013, s. 325-339.
13. Kowalczyk M., Myśli przewodnie „Siedmiolilii” oraz „Żywota” Doroty z Mątów na
podstawie przekazu Mistrza Jana z Kwidzyna, w: Studia Elbląskie, 14 (2013), Elbląg 2013, s.
289-305.
14. Kowalczyk M., Charakterystyka doświadczeń mistycznych bł. Doroty z Mątów na
podstawie historycznych źródeł autorstwa Mistrza Jana z Kwidzyna, Studia Warmińskie LI
(2014), Olsztyn 2014, s. 95-107.
15. Kowalczyk M., Eucharystia w centrum życia duchowego bł. Doroty z Mątów według
historycznego przekazu "Liber de festis" Mistrza Jana z Kwidzyna, Studia Elbląskie (15),
Elbląg 2014, s. 155-164.
16. Kowalczyk M., Wprowadzenie do De octo beatitudinibus Jana z Kwidzyna w przekładzie
ks. biskupa Juliana Wojtkowskiego, Forum Teologiczne XVIII/2017, Olsztyn 2017, s. 241-
242.
17. Kowalczyk M., Wszyscy święci w wizjach wybranych mistyczek średniowiecznych- św.
Gertrudy Wielkiej, św. Brygidy Szwedzkiej i bł. Doroty z Mątów, Forum Teologiczne
XVIII/2017, Olsztyn 2017, s. 75-87.
18. Kowalczyk M., Mikołaj z Pszczółek (1350-1420) – spowiednik bł. Doroty z Mątów i
gdański szpitalnik, Studia Elbląskie, t. XIX (2018), s. 43-53.
19. Kowalczyk M., Geneza i obchody Uroczystości Objawienia Pańskiego. Zarys
problematyki, Studia Elbląskie, t. XX (2019), s. 325-338.
20. Kowalczyk M., Celebration of 11 November in the Republic of Poland, "Echa
Przeszłości", XX/2 (2019), s. 379-388.

7
21. Kowalczyk M., Przygotowanie do eucharystii według praktyk religijnych bł. Doroty z
Mątów (1347-1394), Duchowość w Polsce 21(2019), s. 151-158.
22. Kowalczyk M., Dokumenty Maltańskie w zasobach pergaminowych Archiwum Obrazów
Cyfrowych Biblioteki Litewskiej Akademii Nauk, Duchowość w Polsce 21 (2019), s. 273-
277.
23. Kowalczyk M., Geneza i charakter świętowania Bożego Ciała, Homo Dei nr 2 (335) rok
LXXXIX (2020), s. 17-31.
24. Kowalczyk M., Geneza i obchód Wielkanocy w Polsce. Zarys problematyki, Studia
Elbląskie, t. XXI (2020), s. 273-293.
25. Kowalczyk M., Juda Tadeusz – duchowy ojciec Kościoła Ormian, w: Działalność
zakonów rycerskich w cylicyjskim Królestwie Armenii i Królestwie Cypru, Biuletyn
Ormiańskiego Towarzystwa Kulturalnego, nr 104/105, Kraków 2021, s. 7-19.
26. Kowalczyk M., Niepewność daty urodzin bł. Doroty z Mątów, Duchowość w Polsce 22-
23 (2020-2021), s. 190-194.
27. Kowalczyk M., List prymasa Stefana Wyszyńskiego odnaleziony w miejscu internowania
– w Stoczku Warmińskim, Studia Redemptorystowskie nr 19/2021, s. 283-291.
28. Kowalczyk M., Zwyczaje związane z kalendarzowym wspomnieniem św. Sylwestra.
Zarys problematyki, w: Studia Elbląskie, t. XXII (2021), s. 387-396.
29. Kowalczyk M., Odzienie rekluz według średniowiecznych Reguł dla pustelnic,
a wiedza z pism źródłowych o ubiorze bł. Doroty z Mątów, w: Studia Elbląskie, t. XXIII
(2022), s. 37-53.
30. Kowalczyk M., Blessed Dorothea of Montau – a European-format mystic in the Pomesan
Cathedral, w: Studia Redemptorystowskie nr 21/2023, s. 349-369.
31. Kowalczyk M., Modlitwa św. Anny “o potomstwo” w objawieniu mistycznym św.
Brygidy Szwedzkiej, w: Studia Elbląskie, t. XXV (2024), s. 573-577.

Recenzje naukowe
1. Kowalczyk M., O bł. Dorocie z Mątów – książki dla wszystkich. Recenzja, w:
Warmińskie Wiadomości Archidiecezjalne, Rok LXX, nr 138, lipiec-sierpień, Olsztyn
2015, s. 71-73.
2. Kowalczyk M., Posłannictwa trynitarne źródłem misji Kościoła, „STUDIA
REDEMPTORYSTOWSKIE”. Rocznik naukowy Prowincji Warszawskiej
Redemptorystów, 14/2016 (11.07.2016 r.).
3. Kowalczyk M., Wymiary zazdrości w perspektywie teologicznomoralnej, „STUDIA
REDEMPTORYSTOWSKIE”. Rocznik naukowy Prowincji Warszawskiej
Redemptorystów, 14/2016 (11.07.2016 r.).

8

4. Kowalczyk M., Księga o świętach Mistrza Jana z Kwidzyna. Objawienia
Błogosławionej Doroty z Mątów, przeł. J. Wojtkowski, Olsztyn 2013, ss. 247, w:
Forum Teologiczne, t. XVII (2016), Olsztyn 2016, s. 247-250.
5. Kowalczyk M., Recenzja wydawnicza. Święci w wierze, tradycji, literaturze i sztuce.
Inspiracje do badań hagiologicznych, pod red. K. Parzych-Blakiewicz, Olsztyn 2017,
ss. 325.
6. Kowalczyk M., Recenzja wydawnicza. „Ku wolności…” Praca zbiorowa na stulecie
odzyskania przez Polskę niepodległości, pod red. A. Nalewaj, Olsztyn 2018.
7. Kowalczyk M., „Żywot bł. Doroty z Mątów Jana z Kwidzyna" przeł. bp Julian
Wojtkowski, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2012, Studia Warmińskie 56
(2019), s. 461-465.
8. Kowalczyk M., Idea duchowego tańca – poruszania się w Bogu (Dz 17, 28) w życiu
duchowym, szczególnie u osób z ograniczeniami, w: „STUDIA
REDEMPTORYSTOWSKIE”. Rocznik naukowy Prowincji Warszawskiej
Redemptorystów, 18/2020.
9. Kowalczyk M., Duchowość w Polsce 22-23 (2020-2021), s. Stanisław Bafia CSsR,
Hildegarda z Bingen (1098-1179). Nie o medycynie i muzyce, „Verbinum”, Górna
Grupa 2020, ss. 328, s. 198-202.
10. Kowalczyk M., Pneumatologiczny aspekt miłosierdzia Bożego według ks. Michała
Sopoćki. Roczniki Teologiczne 2022.
11. Kowalczyk M., Pokój i harmonia w „Traktacie o pokoju” Gilberta z Tournai (1200-
1284). Roczniki Teologiczne 2022.
12. Kowalczyk M., Objawienia Maryjne w Jabłoniu w dokumentach historycznych,
rocznik „Duchowość w Polsce” 24(2022).
13. Kowalczyk M., Wiara jako podstawa życia duchowego młodzieży w orędziach
papieża Benedykta XVI na Światowy Dzień Młodzieży, rocznik „Duchowość w
Polsce” 24(2022).
14. Kowalczyk M., Kapłaństwo hierarchiczne i kapłani w ujęciu dorosłych katolików
polskich, „STUDIA REDEMPTORYSTOWSKIE”. Rocznik naukowy Prowincji
Warszawskiej Redemptorystów, 20/2022.
15. Kowalczyk M., Dziedzictwo Cyryla i Metodego jako fundament komunikacji
międzykulturowej /The legacy of Cyril and Methodius as the foundation of
intercultural communication. Forum Teologiczne, XXIV/2023.
16. Kowalczyk M., Hagiografia i biografie zakonne polskich karmelitanek bosych XVII
wieku – źródła, narracje, interpretacje. Biografistyka pedagogiczna 2024.
17. Kowalczyk M., Sposoby przeciwdziałania wpływom Amwaya, „STUDIA
REDEMPTORYSTOWSKIE”. Rocznik naukowy Prowincji Warszawskiej
Redemptorystów, 22/2024.

Lista cytowań własnych artykułów i monografii w innych publikacjach
1. Hochleitner J., Dziedzictwo błogosławionej Doroty z Mątów Wielkich (inspiracje dla
turystyki kulturowej Powiśla), w: Kwidzyńska rekluza. Uniwersalne i regionalne przejawy
kultu błogosławionej Doroty z Mątów Wielkich, J. Hochleitner (red.), Kwidzyn 2014, s. 31.
2. Wiśniewski J., Niektóre aspekty pobożności błogosławionej Doroty z Mątów, w:
Kwidzyńska rekluza. Uniwersalne i regionalne przejawy kultu błogosławionej Doroty z
Mątów Wielkich, J. Hochleitner (red.), Kwidzyn 2014, s. 56.
3. Parafia bł. Honorata w Białej Podlaskiej – Uroczystość Wszystkich Świętych – 1 listopada,
01. 11. 2010 r., online: http://archiwum.parafia-honorata.pl/pokaz_news.php?id=559

9
4. Elbląska Gazeta Internetowa PortEl, Wszystkich Świętych, 01.11.2010 r., dostęp online:
http://www.portel.pl/artykul.php3?i=46148&sort=desc
5. Elbląska Gazeta Internetowa PortEl, Dzień Zaduszny, 02.11. 2010 r., online:
http://www.portel.pl/artykul.php3?i=46200
6. Portal W stronę Ojca, Niezbędnik Ojca, 15.03.2011 r., online:
http://wstroneojca.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=1410&Itemid=1
7. Portal Opoka, Być bacią, być dziadkiem…, 15.12.2011 r., online:
http://rodzina.opoka.org.pl/dwaplus/babciadziadek/4802.1,Codziennik_wspolczesnego_senior
a.html
8. Portal Opoka, Elementarz Mamy i Taty, 24.08.2012 r., online:
http://rodzina.opoka.org.pl/dwaplus/elementarz/5232.0,Niezbednik_ojca.prn
9. Górska A. B., Kult najświętszego Serca Jezusa w duchowości zgromadzenia Sióstr
Benedyktynek Misjonarek, w: red. A. J. Kalinowska OSB, Rok Jubileuszowy 75-lecia
śmierci założycielki, Matki Jadwigi Józefy Kuleszy OSB w Zgromadzeniu Sióstr
Benedyktynek Misjonarek 2006/2007. Materiały i studia, Olsztyn 2010, s. 104.
10. Wiśniewski J., Bł. Dorota z Mątów Wielkich w pomezańskim Kwidzynie
(1391–1394–XXI w.), Studia Elbląskie 2013 (14), s. 272, 274.
11. Drungilienė G., Moters lektūra viduramžių Lietuvoje: kunigaikštienė Ona ir Daratos iš
Montau" Gyvenimas", (Online dostęp: https://etalpykla.lituanistikadb.lt/object/LT-LDB-
0001:J.04~2016~1493226087566/J.04~2016~1493226087566.pdf), ISSN 2345­0053,
KNYGOTYRA 2016, s. 25.
12. A. Sutowicz, Elementy duchowości przedtrydenckiej w rozważaniach pasyjnych
benedyktynek legnickich, w: Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne, Rok
XIII 2014 nr 1 (24) s. (120–138) 124, 130-131.
(http://perspectiva.pl/pdf/p24/13SUTOWICZ.pdf)
13. A. J. Kalinowska OSB, Działalność Sióstr Benedyktynek Misjonarek i ks. Antoniego
Jegłowskiego w okresie międzywojennym na Wołyniu, w: Sacrum w mieście 2: Epoka
nowożytna i czasy współczesne, D. Quirini-Popławska, Ł. Burkiewicz (red.), Kraków WAM
2016, s. 330.
14. Marzena Górecka: Mistyczki z Helfty — ich dzieło i wpływ na europejską kulturę
duchową, s. 95, 97, 100, 102, w: Od mistyczki do komediantki. Kobiety Europy epok
dawnych – źródła i perspektywy, red. Joanna Godlewicz-Adamiec, Piotr Kociumbas,
Małgorzata Sokołowicz, Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
2016.
15. Danuta Künstler-Langner, Kobiety wobec doświadczeń mistycznych (od średniowiecza
do XVII wieku), s. 109, w: Od mistyczki do komediantki. Kobiety Europy epok dawnych –
źródła i perspektywy, red. Joanna Godlewicz-Adamiec, Piotr Kociumbas, Małgorzata
Sokołowicz, Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016.
16. Majewska A. E., Aktualność wskazań błogosławionej Doroty dla człowieka XXI wieku,
Studia Pelplińskie, 53(2019), s. 294, 299.
17. Kopiczko A., Studia z dziejów diecezji pomezańskiej w 775. rocznicę jej utworzenia.
Materiały z V Sympozjum Dorotańskiego w Kwidzynie [23 VI 2018], red. J. Liguz, Pelplin
2020, ss. 200, Studia Elbląskie 2020 (21), s. 481, 483.
18. Parcheniak M., Dlaczego wśród świętych ustroni bł. Doroty z Mątów brak cysterskiej
Oliwy i Pelplina?, Studia Pelplińskie 54 (2020), s. 216, 231.
19. Parcheniak M., Gdańskie święte ustronia bł. Doroty Swertfeger, Studia Gdańskie 2020 nr
47, s. 202, 204, 205, 209.
20. M. Dzierżak, Apel o powstrzymanie desakralizacji kościoła. Krakowska kuria po
rozmowach z miastem, Niezależna, 23.01.2021, dostęp online: <https://niezalezna.pl/375956-

10

apel-o-powstrzymanie-desakralizacji-kosciola-krakowska-kuria-po-rozmowach-z-
miastem?comment=text#komentarze>.
21. A. Grabowska-Lysenko, Do rozmnożenia chwaley Pańskiey y czczci SS. Iego. O
niektórych relikwiarzach z toruńskiego kościoła św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty,
związanych z nimi ołtarzach i ich znaczeniu dla dziedzictwa regionu – na marginesie
niedawnego odkrycia zbioru relikwii w toruńskiej katedrze, w: Dziedzictwo Torunia i Ziemi
Chełmińskiej – Odkrycia i reinterpretacje, red. Monika Jakubek-Raczkowska (Studia i
materiały z dziedzictwa kulturowego Torunia i regionu, t. 4), Toruń 2021, s. 164-165.
22. E. Wiater, Mistyczki i wojowniczki. Kobiety, które zmieniały Kościół, Kraków 2021, s.
177-185, 2017.
23. Karczewski M., Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna jako źródło badań nad
średniowieczną teologią i egzegezą biblijną, w: Studia Elbląskie XXII (2021), s. 330, 335-
336.
24. Karczewski M., Pismo Święte i odwieczne Słowo Boga w Expositio Symboli
Apostolorum Jana z Kwidzyna, w: Biblica et Patristica Thoruniensia 14 (2021), s. 288-289.
25. Glaubert M., Pomezańska Kapituła Katedralna w czasach średniowiecza (1284-1527), red.
i tł. R. Biskup, Pelplin 2021, s. 17, 20.
26. Małgorzata Parcheniak, Zmagania błogosławionej Doroty z Mątów Wielkich z oficjałem
pomorskim diecezji włocławskiej Henrykiem z Kamienia, Studia Włocławskie t. 23 (2021), s.
27. M. Parcheniak, Zmagania błogosławionej Doroty z Mątów Wielkich z oficjałem
pomorskim diecezji włocławskiej Henrykiem z Kamienia, Studia Włocławskie 23(2021), s.
495–510; cyt. s. 501.
28. Bożena Noworyta-Kuklińska, Trzynastowieczna tradycja mistyczna w barokowym
obrazie Adoracji ran Chrystusa przez zakonnice reguły św. Benedykta z klasztoru Panien
Benedyktynek w Przemyślu, Roczniki Humanistyczne 2021 (69), s. 80, 81, 82, 84.
29. L. Łbik, Kult błogosławionej Doroty w Prusach Krzyżackich, Kęty 2022, s. 16, 122, 124,
125, 128, 137, 144, 159.
30. Jakubek-Raczkowska M., Błogosławiona Dorota z Mątowów Wielkich (1347-1394), w:
Dioecesis Nostrae Patroni. Wydawnictwo jubileuszowe z okazji trzydziestej rocznicy
erygowania Diecezji Toruńskiej, red. J. Raczkowski, s. 76, 89.
31. Raczkowski J., Bucław K., Obraz św. Rozalii i Patronek Pruskich w kościele św. Jana
Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu i jego złotnicze aplikacje w świetle badań
historycznych i zabytkowych, w: Dioecesis Nostrae Patroni. Wydawnictwo jubileuszowe z
okazji trzydziestej rocznicy erygowania Diecezji Toruńskiej, red. J. Raczkowski, s. 271.
32. Grabowska-Lysenko A., Ołtarz św. Rozalii w kościele św. Jana Chrzciciela i św. Jana
Ewangelisty w Toruniu, w: Dioecesis Nostrae Patroni. Wydawnictwo jubileuszowe z okazji
trzydziestej rocznicy erygowania Diecezji Toruńskiej, red. J. Raczkowski, s. 97.
33. B. Kozioł, Polskie zwyczaje związane ze świętami (rec.: Marta Kowalczyk, Niech te
święta nie będą magiczne… Teologia, historia i obyczaje świąt w Polsce), Roczniki
Teologiczne 69/2022, s. 125-129.
34. Wiśniewski J., Historia diecezji pomezańskiej (28 lipca 1243-16 lipca 1821), t. 1:
ŚREDNIOWIECZE (1243-1525), Pelplin 2023, s. 464, 483.
35. Bielawny K., Ocalić niepodległość. Dekatolizacja-demoralizacja-demonizacja-
depopulacja, Spes sp. z o.o., 2023, s. 427.
35.

Udział w krajowych i międzynarodowych konferencjach
1. 16-17.10.2008 r. – IX Dni Interdyscyplinarne na Wydziale Teologii UWM:
„Na progu życia”. Teoria ewolucji a wiara chrześcijan. Referat: „Mitochondrialna Ewa”.

11
Pomiędzy wiarą i nauką, w: red. E. Wiszowaty, Parzych-Blakiewicz K., Teoria ewolucji a
wiara chrześcijan, Olsztyn 2010, s. 202-212.
2. 25-27.06.2009 r. Konferencja organizowana przez Uniwersytet Jana Pawła II w
Krakowie „Fides et ratio. Dziewięćset lat po śmierci św. Anzelma z Canterbury”. Prezentacja
rozprawy doktorskiej.
3. 26-27.10.2009 r. – X Dni Interdyscyplinarne na Wydziale Teologii UWM:
Godność pracy ludzkiej. Referat: Godność pracy osób niepełnosprawnych, w: red. J.
Cymbała, Godność pracy ludzkiej, Olsztyn 2010, s. 75-88.
4. 15.12.2009 r. – Konferencja w Olsztynie „Wsparcie osób niepełnosprawnych
ruchowo na rynku pracy”. Referat: Priorytety w działalności charytatywnej na rzecz osób
niepełnosprawnych ruchowo w stopniu znacznym, w: red. J. Stala, Przestrzenie pracy
socjalnej, Kraków 2010, s. 285-302.
5. 25-26.10.2010 r. – XI Dni Interdyscyplinarne na Wydziale Teologii UWM:
Rytuał – od etologii do teologii. Referat: Desakralizacja kościołów. Rytuał sacrum czy
profanum?, Nurt SVD 2 (2011), rocznik 45, t. 130, Warszawa (Verbinum) 2011, s. 207-227.
6. 20-22.10.2011 r. Sympozjum „Święta Teresa od Jezusa mistrzynią
doskonałości” w klasztorze Karmelitów Bosych, zorganizowane przez Wyższe Seminarium
Duchowne Warszawskiej Prowincji Karmelitów Bosych w Poznaniu oraz przez Instytut
Duchowości Carmelitanum. Referat: Miłość do człowieka a kontemplacja, Ateneum
Kapłańskie, zeszyt 2 (624), t. 160, Włocławek 2013, s. 325-339.
7. 12-13.11.2012 r. – XIII Dni Interdyscyplinarne na Wydziale Teologii UWM:
Mózg-umysł-dusza. Teologia, filozofia i nauki empiryczne w sporze o adekwatną
antropologię. Udział w dyskusji.
8. 29.11.2012 r. – Konferencja na Zamku w Kwidzynie: Błogosławiona Dorota z
Mątów Wielkich. Życie i Kult. Referat: Myśli przewodnie „Siedmiolilii” oraz „Żywota”
Doroty z Mątów na podstawie przekazu Mistrza Jana z Kwidzyna, w: Studia Elbląskie, 14
(2013), Elbląg 2013, s. 289-305.
9. 14.11.2013 r. – Konferencja na Zamku w Malborku „Dewocja i kult w
państwie krzyżackim”. Referat: Eucharystia w centrum życia duchowego bł. Doroty z Mątów
według przekazu „Liber de festis” Mistrza Jana z Kwidzyna.
10. 19.05.2014 r. Konferencja Szkoły Wyższej im. B. Jańskiego w Elblągu
„Prawda fundamentem ładu społecznego – inspiracje Jana Pawła II dla współczesności” –
udział w dyskusji.
11. 27-28.05.2014 r. IV Konferencja Elbląskiej Uczelni Humanistyczno-
Ekonomicznej „Człowiek we współczesnym świecie – zagrożenia i wyzwania”. Referat:
Zatrudnienie i godna płaca osób niepełnosprawnych wyzwaniem dla współczesnych władz
Polski w świetle nauczania Jana Pawła II.
12. 06.06.2014 r. Sympozjum Maltańskie na WT UAM w Poznaniu „Zakon
Maltański wczoraj i dziś na progu 10-go stulecia istnienia”. Referat: Znaczenie
podstawowych symboli Kawalerów Maltańskich w perspektywie historyczno-teologicznej.
(Księga Jubileuszowa w przygotowaniu do druku).
13. 26.06.2014 r. Konferencja na Zamku w Kwidzynie „Uniwersalne i regionalne
uwarunkowania kultu "kwidzyńskiej rekluzy" – bł. Doroty z Mątów Wielkich”. Referat:
Modlitwa podstawą życia duchowego bł. Doroty z Mątów.
14. 22.10.2014 r. – Konferencja w Olsztynie „Promocja zatrudniania osób z
niepełnosprawnością w administracji publicznej” w ramach projektu „Staż w administracji
publicznej wsparciem aktywizacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych oraz
budowaniem pozytywnego wizerunku osób niepełnosprawnych na rynku pracy II”. Udział i
wystąpienie.

12
15. 05.11.2014 r. – Sesja naukowa WSD „Hosianum w Olsztynie „Św. Maria
Magdalena w wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś. Perspektywa uniwersalna
i regionalna”. Referat: Maria z Magdali w wizjach średniowiecznych mistyczek –
św. Mechtyldy von Hackeborn, św. Brygidy Szwedzkiej i bł. Doroty z Mątów.
16. 28.01.2015 r. – Konferencja w Olsztynie „Wsparcie osób niepełnosprawnych
ruchowo na rynku pracy IV” – wystąpienie.
17. Św. Katarzyna Aleksandryjska w wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawniej i
dziś. Perspektywa uniwersalna i regionalna. 05.11.2015 r. Referat: Św. Katarzyna
Aleksandryjska w wizjach średniowiecznych mistyczek – św. Mechtyldy z Magdeburga, św.
Gertrudy Wielkiej i bł. Doroty z Mątów.
18. Życie lokalnych społeczności w Prusach Królewskich wpisane w księgi
metrykalne. 29.02.2016 r.
19. Dzień Dorotański. W 40. rocznicę zatwierdzenia kultu bł. Doroty z Mątów
Wielkich. 25.06.2016 r. – Referat: Doświadczenia duchowe bł. Doroty z Mątów na tle
przeżyć wybranych mistyczek średniowiecznych.
20. XVII Dni Interdyscyplinarne. Między sacrum a profanum – Święci w kulturze. 7-9
listopada 2016 r. Recenzja naukowa publikacji pokonferencyjnej.
21. „Zanurzeni w Chrystusa“ (Rz 6,3). Ochrzczeni kształtują nową rzeczywistość. W
1050 rocznicę chrztu Polski. 16.11.2016 r. – Referat: 1050 lat wierności europejskiej tradycji
modlitewnej na ziemiach polskich.
22. 25-lecie Diecezji Elbląskiej. Tradycja-Struktury-Ludzie. 25.03.2017 r. – Referat:
Idee zawarte w traktacie o ośmiu błogosławieństwach Jana z Kwidzyna a drogi duchowe
patronki diecezji elbląskiej – Doroty z Mątów.
23. Działalność zakonów rycerskich w cylicyjskim Królestwie Armenii i Królestwie
Cypru. UWM 27-28.05.2017 r.
24. Dysydenci czy decydenci? Protestanci w Prusach Królewskich i Koronie w XVI-
XVIII wieku. WSD w Elblągu. 01.12.2017 r.
25. XII Międzyuczelniana Konferencja Naukowa. Inspiracje Jana Pawła II dla
współczesności. EUH-E, PWSZ i WSD w Elblągu. 04.12.2017 r.
26. V Sympozjum Dorotańskie: 775 rocznica powstania diecezji pomezańskiej.
Kwidzyn 23.06.2018 r. – Referat: Starodawny ryt z bł. Dorotą z Mątów.
27. Polonia Restituta. Dekalog dla Polski w 100-lecie odzyskania niepodległości.
Ekologia Solidarność społeczna Zrównoważony rozwój. W ramach projektu: Zrównoważony
rozwój jako postulat porozumienia pokoleń (uczestnik bierny). 24.09.2018 r.
28. VIII Ogólnopolskie Interdyscyplinarne Seminarium Hagiologiczne. Święty Jakub
Większy Apostoł w wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś Perspektywa
uniwersalna i regionalna. UWM w Olsztynie. 06.11.2018 r. – Referat: „Tajemnica
Composteli” Alberto S. Santosa zachętą do reinterpretacji historii i rehabilitacji Pryscyliana
Danigicusa.
29. "Nie rzucim ziemi skąd nasz ród". Polacy w Prusach Wschodnich i Zachodnich
1918-1920. WSD w Elblągu. 14.12.2018 r. (uczestnik bierny).
30. XIV Międzyuczelniana Konferencja Naukowa – inspiracje św. Jana Pawła II dla
współczesności. Czy etyka zawodowa jest potrzebna? Refleksje wokół kondycji etycznej i
odpowiedzialności zawodowej. EUH-E 06.06. 2019 r. (uczestnik bierny).
31. Ogólnopolskie sympozjum nt. „Eucharystia źródłem i szczytem życia
duchowego”. WMSD Białystok 21-22. 06. 2019 r. – Referat: Przygotowanie do eucharystii
według praktyk religijnych bł. Doroty z Mątów (1347-1394).
32. Duszpasterstwo w jednostkach penitencjarnych – możliwości i perspektywy
rozwoju. Areszt śledczy w Elblągu & WSD w Elblągu; 24.10.2019 r. (uczestnik bierny).

13
33. 4. Międzynarodowe Sympozjum Famililogiczne pt.: Filozofia i teologia rodziny w
kontekście potrzeb człowieka w kulturze i cywilizacji współczesnej Europy i świata. Wydział
Teologii UWM w Olsztynie, 25-26.05.2020 r.
34. Święta Anna w wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś (perspektywa
uniwersalna i regionalna). Wydział Teologii UWM w Olsztynie, 04. 11.2020 r.
35. Święci Papieże – od Grzegorza Wielkiego do Jana Pawła II – w wierze,
pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś (perspektywa uniwersalna i regionalna).
Wydział Teologii UWM w Olsztynie, 05. 11.2020 r.
36. Krajowe sympozjum – LXIV Dni Duchowości KUL pt: Duchowość w czasie
przełomu. KUL, 07.06.2021 r.
37. Konferencja „Średniowieczna historia bł. Doroty”. Bazylika Mariacka w
Gdańsku.– Referat: Bł. Dorota z Mątów. ŻONA-MATKA-WDOWA-REKLUZA. 25.06.2021
r.
38. Colloquium Muzealne: „Kielich późnogotycki z Kościoła Bożego Ciała w
Elblągu“. Muzeum Diecezji Elbląskiej. 10.09.2021 r.
39. XII Warmińskie Seminarium Hagiologiczne pt. Święty Marcin w wierze,
pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś (perspektywa uniwersalna i regionalna) –
referat: Św. Marcin w doświadczeniach mistycznych średniowiecznych świętych – Mechtyldy
z Magdeburga, Gertrudy Wielkiej i bł. Doroty z Mątów. WT UWM w Olsztynie. 04.11.2021
r.
40. Sympozjum naukowe pt. „Być Ojcem jak św. Józef…?…!” – tożsamość ojca w
kontekście współczesnych dylematów światopoglądowych i problemów egzystencjalnych.
Referat: Św. Józef jako wzór męskości dojrzałej w publikacji „Dzikie serce. Tęsknoty męskiej
duszy”. WT UWM w Olsztynie. 4-5.11.2021 r.
41. 45 Dni Duchowości KUL, „REDEFINICJA W DUCHOWOŚCI”, KUL –
6.06.2022 r.
42. Błogosławiona Dorota z Mątów średniowieczna pustelnica. Kwidzyn 25.06.2022 r.
Referat: Co wiemy o pustelni bł. Doroty z Mątów na dziś?
43. XIV Międzynarodowe Warmińskie Seminarium Hagiologiczne, pt. Święci Cyryl i
Metody w wierze, pobożności, teologii i sztuce – dawniej i dziś (perspektywa
uniwersalna i regionalna). WT UWM w Olsztynie. 4.11.2022 r. Referat: Posługa św. Cyryla i
Metodego według dzieła F. Jaroszewicza „Matka świętych Polska…” / The ministry of Sts.
Cyril and Methodius according to the cannon of F. Jaroszewicz “Mother of the Saints of
Poland…”
44. Konferencja naukowa: Książka w Prusach Królewskich, WSD w Elblągu,
24.11.2022 r.
45. Międzynarodowe XVI Warmińskie Seminarium Hagiologiczne. Święte Kobiety
Mistyczki w wierze, kulcie, teologii i sztuce – dawniej i dziś (perspektywa uniwersalna i
regionalna). WT UWM w Olsztynie. 8.11.2023 r. Referat: Bł. Dorota z Mątów – mistyczka
formatu europejskiego w pomezańskiej katedrze.
46. Konferencja naukowa: Chorzy i cierpiący w Prusach Królewskich, WSD w
Elblągu, 01.12.2023 r.
47. Ogólnopolska sesja naukowa w ramach 47. Dni Duchowości „UCZESTNICZĘ
WE WSPÓLNOCIE KOŚCIOŁA“, KUL 6.06.2024 r.
48. Ogólnopolskie sympozjum z okazji 350-rocznicy ogłoszenia św. Stanisława
Kostki Patronem Polski pt. „DO WYŻSZYCH RZECZY ZOSTAŁEM STWORZONY”.
Duchowość św. Stanisława Kostki (1550-1568), 17-18.09.2024 r. w Ośrodku Charytatywno-
Szkoleniowym Caritas Diecezji Płockiej im. bł. Abp. A. J. Nowowiejskiego w Popowie-
Letnisku.

14
49. Konferencja naukowa: Migranci i migracje w Prusach Królewskich, WSD w
Elblągu, 28.11.2024 r. Sprawozdanie w: M. Kowalczyk, Ogólnopolska konferencja naukowa
o migrantach i migracjach w Prusach Królewskich